Số 5.

Sự ngẩu nhiên & sắp đặt huyền diệu?

Lê Quang Thọ

Trên thế giới đất có 5 châu: Á, Âu, Phi, Mỹ và Đại dương. Biển cũng có 5 đại dương; Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, Đại Tây Dương, Nam Băng dương, Bắc Băng Dương. Và 5 hồ lớn nhất Ngũ Đại Hồ: Superior, Michigan, Huron, Erie, Ontario. Địa cầu rộng lớn thế nhưng chỉ có 5 châu, còn mặt nước chiếm đến ¾ diện tích địa cầu cũng chỉ là 5 đại dương. Mặc dầu châu Mỹ và châu Đại dương mới tìm được gần đây nhưng khởi thủy vùng đất này đã có trên hành tinh này, nhưng do điều kiện, hoàn cảnh mà con người chưa khám phá ra mà thôi. Nói vậy để thấy cái ngẩu nhiên kỳ bí từ con số 5. Phải chăng đa số mọi căn nguyên cội nguồn của sự vật đến thế giới tâm linh của con người có khởi thủy bằng con số 5 (NGŨ)?

Ngũ hành 五行 khái niệm triết học Trung quốc cổ đại chỉ 5 yếu tố cơ bản của vũ trụ, trên cơ sở 5 vật thể thân cận nhất với con người dưới dạng vật chất bao gồm kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Theo thuyết ngũ hành thì vạn vật được cấu tạo từ 5 hình thái vật chất này mà ra. Thêm vào đó theo Kinh Thư thì ngũ hành không chỉ đơn thuần là năm dạng vật chất mà còn chỉ về năng lượng bên trong các vật thể này. Bên cạnh là sự quan hệ giữa ngũ hành với nhau gọi là tương sinh và tương khắc.

Con người xuất hiện, sự sống hình thành và kỳ lạ thay vẫn con số 5 xuất hiện kỳ bí từ sinh vật cao cấp nhất. Sự ngẩu nhiên hay sự sắp đặt của tạo hóa? Theo y học cổ truyền thì cơ thể con người có lục phủ ngũ tạng六腑五臟( đởm, tiểu trường, vị, tam tiêu, đại trường, bàng quang; can, tâm, tỳ, phế, thận). Con người nhận biết thế giới bên ngoài bằng ngũ quan五官: thính giác, khứu giác, vị giác, thị giác, xúc giác. Trên mặt người có 5 cơ quan gọi là là ngũ khiếu: mắt, lưỡi, miệng, mũi, tai. Bàn tay, bàn chân cũng chỉ có 5 ngón…

Khoa tướng số, bói tóan về con người thường dựa vào 5 yếu tố ngoại hình (mặt, cổ, lưng, tay, chân) để phán đóan tương lai, số mệnh của cá nhân đó, và những ai có 5 yếu tố ngũ trường 五長, hay ngũ đoãn 五短 được xem là tốt tướng có nhiều cơ may trong sự nghiệp. Phụ nữ cũng được đánh giá qua 5 chi tiết trên nhân diện như: mắt, môi, mày má, mũi. Những phụ nữ có hồng kiểm (má đỏ) 紅臉 nga mi  蛾眉 (lông mày rậm)… được cho là xấu tướng?

Theo người xưa thì có 5 kim loại gọi là ngũ kim五金v àng, bạc, đồng, sắt, chì và 5 loại nông sản chủ yếu là ngũ cốc 五穀 và có 5 mùi vị mà con người cảm nhận được gọi là ngũ vị 五味(cam: ngọt, toan: chua, tân: cay, khổ: đắng, hàm: mặn). Khám phá về vũ trụ và bầu trời qua thế giới phẳng là năm hướng ngũ phương 五方 (đông tây nam bắc và trung ương) và 5 vì sao gọi là ngũ tinh 五星 (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ) và chính quan niệm bầu trời có 5 vị tinh tú này đã ảnh hưởng lớn trong triết học Đông phương kéo dài cho đến hôm nay nhất là trong học thuật chiêm tinh và bói tóan. Theo quan niệm này thì con người khi sinh ra bắt buột phải nằm 1 trong 5 ngôi sao này gọi là mệnh命. Từ đó phát sinh ra mệnh khắc mệnh do nằm trong quan hệ tương khắc của ngũ hành, như ai đó mệnh hỏa sẽ tương khắc với người có mệnh kim, và ngược lại là tương sinh như hỏa với thổ. Những mầu sắc cơ bản đầu tiên mà con người thấy được là 5 màu cơ bản ngũ sắc五色( xanh, đen, trắng, vàng, đỏ).

Trên đây chỉ đề cập đến những gì vốn có của thế giới, nhân loại chỉ nói lên các khái niệm về những gì vốn đã có đó. Còn ảnh hưởng trong suy nghỉ và sáng tạo của con người về số 5 kỳ diệu bí ẩn ta thữ tìm xem phải chăng dó sự sắp đặt của tạo hóa hay chỉ là sự ngẩu nhiên mà thôi!

Cuộc sồng bầy đàn xuất hiện, khái niệm sơ khai về xã hội hình thành, con người bắt đầu có đời sống tình cảm và bày tỏ cái tình cảm đó qua 5 trạng thái biểu lộ gọi là ngũ dục五欲(sắc dục, thanh dục, hương dục, vị dục, xúc dục). Niềm vui đã có làm sao tránh khỏi nỗi buồn mà đã làm người đố ai tránh khỏi 5 điều khổ lụy là ngũ khổ五苦 (sinh, lảo, bệnh, tử, ly) và cũng từ đó con người biết tìm quên cái bi lụy sầu đau của kiếp nhân sinh bằng tâm linh qua hy vọng có được 5 điều gọi là hạnh phúc nhất trần gian: ngũ phúc (phú, quý, thọ, khang, ninh) và mơ ước muôn đời của con người qua câu chúc tụng mà mãi đến tận bây giờ trong thế giới ảnh hưởng nền văn hóa Trung quốc là câu chúc: “ngũ phúc lâm môn” 五福臨門mỗi dịp xuân về.

Kho tàng của nền văn học Trung quốc rất đồ sộ thế nhưng khi nhắc đến văn học Trung quốc thì các tác phẩm được cho là tiêu biểu nhất, tinh túy nhất lại đề cập đến tứ thư và ngũ kinh五經 (Thi, Thư, Lễ, Nhạc, Xuân Thu). Theo quan niệm Nho giáo trong chế độ phong kiến là quan hệ của con người với con người qua 5 hình thái gọi là ngũ luân五倫 (vua tôi, cha con, vợ chồng, anh em, bè bạn) và cũng theo quan niệm của Nho giáo chỉ 5 đức lớn có giá trị vĩnh hằng của con người ngòai tam cương là ngũ thường五常 (nhân: thương người như thương mình, nghĩa: trách nhiệm, lễ: đối xử cho đúng đạo trên dưới, trí: biết suy xét phải trái, tín: trung thực với người và cũng tin người trung thực với mình). Trong chế độ phong kiến quan lại ngòai 9 phẩm hàm品銜 các quan chức còn được phong một trong 5 tước vị: ngũ tước五爵(công, hầu, bá, tử, nam).

Trong âm nhạc cổ đại chỉ có 5 âm cơ bản: ngũ âm五音(cung, thương, giốc, thủy, vũ), còn trong âm nhạc hiện đại để ghi 7 nốt nhạc cũng chỉ là khuông nhạc với 5 dòng kẻ. và một trong các thể thơ cổ văn có thể thơ tuyệt cú 5 câu gọi là ngũ ngôn五言. Luật pháp của chế độ phong kiến có quy định phạm nhân phải chịu một trong 5 loại hình phạt gọi là ngũ hình五刑 (tội chết, tội đồ có kỳ hạn, tội đồ chung thân, tội giam, tội phạt tiền). Ngay từ thuở xa xưa, các nhà thiên văn địa lý đã chia địa cầu là 5 vùng khí hậu gọi là ngũ đới 五帶 (nhiệt đới, nam ôn đới, bắc ôn đới, nam hàn đới, bắc hàn đới). Và 5 yếu tố tiêu biểu tạo nên các vùng khí hậu ngũ khí五氣 (phong: gió, thử: nóng, thấp: ẩm ướt, táo: khô, hàn: lạnh)

Phạm trù tôn giáo từ khởi thủy cũng không thóat ra ngòai sự kỳ diệu của số 5. Phật giáo có 5 điều cấm là ngũ giới 五戒(Không sát sanh, không tà dâm, không nói dối, không uống rượu, không trộm cắp) và trong nghi lễ của phật giáo luôn có 5 thứ đồ lễ bày để cúng phật gọi là ngũ cung五恭 bao gồm: hương, đèn, hoa, nước và cơm). 5 môn tích góp che lấp chân tính con người là ngũ uẩn五蘊 sắc, thụ, tưởng, hành thức.

Trong lịch sử trung quốc có rất nhiều vị vua chúa đầy tài năng đức độ nhưng khi nhắc đến thời thịnh trị, huy hoàng lại nhắc đến 5 triều đại của Ngũ đế五帝: Hoàng đế, Chuyên húc, Đế cốc, Đế Nghiêu, Đế Thuấn (2550-2140 trước Công nguyên) và Ngũ đại 五代: Hậu Lương (907-9230, hhậu Đường (923-936), Hậu Tấn (936-947),Hậu Hán (947-951), Hậu Chu (951-960).

Tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung rất đồ sộ nhưng bộ Võ lâm ngũ bá lại được xem là tiêu biểu với 5 nhân vật võ công thâm hậu và nổi tiếng trên giang hồ đó là Đông tà Hoàng Dược Sư, Tây độc Âu Dương Phong, Bắc cái Hồng Thất Công, Nam đế Đòan Trí Hưng và Trung thần thông Vương Trùng Dương.

Ngô Thừa Ân với Tây du ký đã xây dựng hình ảnh thầy trò Đường Tam tạng cũng chỉ có 5 người trong đòan đi Tây phương thỉnh kinh: Đường tăng, Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, Sa Tăng và con ngựa ….

Đó là thuở xa xưa của xứ người, còn đất Nước Việt ta …

Con số năm thần kỳ này cũng đã ảnh hưởng rất nhiều đến người Việt đất Việt qua các thời đại trong các khái niệm như xây dưng, quân sự, kiến trúc, phong tục…. Thời Lê Thánh tông chia đất nước thành 5 khu quân sự gọi là Ngũ phủ: Trung quân phủ bao gồm các thừa tuyên Thanh Hóa, Nghệ An, Đông quân phủ: Hải Dương, Yên Bang, Nam quan phủ: Sơn Nam, Thuận Hóa, Bắc quân phủ: Kinh Bắc Lạng Sơn. Dưới triều Nguyễn (1802- 1945), Ngọ môn của kinh thành Phú Xuân có 5 cửa: Ngọ môn năm cửa, chín lầu ba cửa thẳng hai cửa quanh Một lầu vàng, tám lầu xanh, Thành cổ Hà Nội có 5 cửa ô: Đông Mác, Chợ Dừa, Cầu Giấy, Yên Phụ, Quan Chưởng.

Kiến trúc nhà phổ thông của người Việt xưa là được xây theo lối 5 gian (ba gian hai chái).

Trong luật pháp có ngũ hình(杖, 流, 徒, 死, 媸) được thể hiện từ các triều đại Lý Trần (thế kỷ XI-XII) và được mô tả chi tiết trong bộ luật Hồng Đức (thế kỷ XV) và bộ luật Gia Long (thế kỷ XIX) gồm 5 hình phạt: tội xuy: đánh roi mây; tội trượng: đánh gậy song; tội đồ: phạt khổ sai 1-3 năm, tội lưu: phạt lưu đày 2.000-3000 dặm, tội tử: phạt tội chết . Thời gian ngày và đêm được chia thành đêm 5 canh更 ngày 6 khắc Quan niệm về con cái “tam nam bất phú, ngũ nữ bất bần” 5 cô con gái được gọi là ngũ long công chúa. Trong thờ cúng thì trên bàn thờ gia tiên trong các dịp kỵ giỗ tết là mâm trái cây 5 loại (ngũ quả)五果. Âm thực thì có rượu ngâm 5 loại rắn (ngũ xà):hổ mang chúa, mai gầm, cạp nong, hổ hành, rắn ráo. ……… Và còn rất nhiều điều liên quan đến số 5 nào là: Ngũ giác đài, Ngũ hành sơn…và khi tưởng tượng các vì sao trên bầu trời, con người lại hình dung ngôi sao có 5 cánh. Tất cả chỉ là ngẩu nhiên hay có một sự kỳ bí nào đó chăng?