Gió thổi vi vu

Thành quách hoang vu

Chủ nhân đi vắng

Tiếng gươm rừng thu

….

Lời ca Chiêm nữ

Tản với sương lam

Lời ca thống thiết

Khóc chinh phu Chàm

…

Chuổi cười( Đau thương, Hàn Mặc Tử)

Vượt qua chặng đường gần 70 km dưới cái nắng thiêu đốt những ngày đầu tháng sáu, tôi lại đến với Mỹ Sơn. Mới đầu tháng sáu, mà nắng đã như thiêu đốt, nóng hầm hập từ con đường nhựa bốc lên cộng với cái chói chang từ bầu trời cao trong xanh không một chút mây dọi xuống như muốn làm bốc hơi vạn vật.

Qua cầu Khe Thẻ, là con đường lát đá rợp bóng cây nhưng vẫn không làm bớt đi cái nắng nóng, mà trái lại càng đi sâu vào lòng thung lũng của thánh địa Mỹ Sơn bầu không khí càng như nén lại đến ngột ngạt. Trời không một chút gió, cây rừng lặng yên trong tĩnh mịch của trưa hè oi ả.

. . .

Không nhớ là đã đến Mỹ Sơn lần nầy là lần thứ mấy? Nhưng mỗi lần có dịp quay lại cái thung lũng hoang vắng, điêu tàn này tôi lại có một cảm giác hoàn toàn khác nhau.

Tôi biết rất rõ về Thánh địa Mỹ Sơn, của vua Sambhuvarman (577-629) đế chế Champa với quần thể kiến trúc gồm đền, tháp, bia, lâu đài, thành quách qua sách vở, tài liệu thuở còn ngồi trên giảng đường đại học Văn khoa, cũng như lớp dự thính tại trường Cao đẵng Mỹ thuật Huế.

Và rồi những tháng ngày làm công nhân dưởng lộ đường sắt ở cung đường Trà Kiệu, đã tạo điều kiện cho tôi biết thêm về di sản văn hóa này. Vì mỗi khi ra cầu Chiêm Sơn để duy tu đoạn đường vòng phía nam cầu, tôi lại tìm cách bu bám các xe tải để lên Mỹ Sơn. Dù thời ấy làm gì có đường vào khu thung lũng nơi có thánh địa của một vương quốc hùng mạnh vang bóng một thời này như hôm nay.

Ngày đó dân cư các xã dọc theo sông Thu Bồn thuộc huyện Duy Xuyên từ đường sắt lên chợ Mỹ Lược, vẫn còn xa lạ khi nghe nhắc đến địa danh này. Vào những năm cuối thập niên 70 đến đầu thập niên 80, phương tiện đi lại còn khó khăn, cách đến Mỹ Sơn thuận tiện nhất là lên Đại Lộc, rẽ qua Đại Hòa qua ngã tư Quảng Huế rồi qua sông Thu Bồn tại bến đò Giao Thủy là đến Kiểm Lâm, rồi xin đi theo những người rà tìm phế liệu của chiến tranh còn sót lại trên con đường mòn đầy nguy hiểm bởi còn đâu đó bóng dáng của bom đạn đang chực chờ lấy đi mạng sống của ai đó vô tình dẫm đạp lên chúng. May mắn thì xin theo đòan khảo cổ của kiến trúc sư Ba Lan Kazimierz Kwiatkowski đang nghiên cứu trùng tu thánh địa Mỹ Sơn.

.......

Lần nầy tôi đến Mỹ Sơn đúng vào dịp Lễ hội Quảng Nam – Hành trình Di sản lần thứ IV vào những ngày đầu tháng sáu. Để có dịp ngắm Mỹ Sơn dưới ánh đèn lồng mờ ảo như sương khói, phảng phất trong cái u tịch trầm mặc đến rợn người của thuở ngàn xưa còn rơi rớt lại. Để tìm lại cái uyển chuyển của các vũ nữ Champa trong vũ điệu Apsara ru hồn người lữ thứ.

Cái thung lũng như cái chảo gang khổng lồ đang rang không khí nóng lên theo bóng mặt trời như quả cầu lửa chiếu xuống màu xanh ngút ngàn của núi rừng. Một mình trong buổi trưa hoang tịch, lang thang bên những tháp cổ hoang tàn đổ nát, tôi liên tưởng đến Bà Huyện Thanh Quan khi bày tỏ nổi buồn man mác hòai cổ trước cảnh bể dâu

Tạo hóa gây chi cuộc hí trường

Đến nay thấm thóat mấy tinh sương

Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo

Nền cũ lâu đài bóng tịch dương

Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt

Nước còn cau mặt với tang thương

Ngàn năm gương cũ soi kim cổ

Cảnh đấy người đây luống đoạn trường.

Thăng Long thành hoài cổ

Bóng nắng bắt đầu ngã về tây sau đỉnh núi mang hình đầu sư tử chợt mang đến cho tôi cảm giác là khuôn mặt của sư tử đậm vẻ nuối tiếc, nhớ về tiếng vọng thời quá khứ vàng son.

Còn đâu tráng lệ những thời xanh

Mùi vị thơm tho một ái tình

Đố kiếm cho ra trong lớp bụi

Ít nhiều hơi hám của kiên trinh

Thời gian (Đau thương, Hàn Mặc Tử)

Trời về chiều không gian càng thêm vắng lặng, những vũ nữ Champa đang nhảy múa, chập chờn trên các bức phù điêu, những linga, yoni, kalan đang mờ dần trong bóng hoàng hôn đến rất nhanh xuống thung lũng, bổng thấy mình nhỏ bé và cô quạnh trước cái bao la cuả đất trời, cái trầm mặc đổ nát theo thời gian.

Trăm năm còn có gì đâu

Chẳng qua một nấm cỏ khâu xanh rì.

Kiều (Nguyễn Du)

Ngồi lại bên cột tháp đá trơ trọi lăn lóc trong đám cỏ bên khu E, khu đổ nát nhất của thánh địa, chợt mong chút thanh thản vô tư, trước tháp cổ huy hoàng lộng lẩy, hoà điệu cùng cỏ dại rong rêu.

Ta mới thấy xuân vờn trong ánh sáng

Muôn sắc hình múa rỡn dưới ao khuya

Đôi tháp cao kiêu hãnh với hàng bia

Với lau lách ngả mình trong cảnh vắng

Sợ chừng như tiếng rụng của sao băng

Mà vì đâu những tháp Hời kiêu ngạo

...

Bao dấu vết thời xưa giờ ủ dột

Phải ngươi chăng thi sĩ của dân Chiêm

Thi sĩ Chàm (Đau thương, Hàn Mặc Tử)

Thôi thì đành vậy đã trong cỏi người ta âu rằng cái số cái mệnh, cái hưng cái vong là sự sắp đặt của cơ trời.

Cố nán lại thêm một chút trong bóng đêm nhạt nhòa, phải chăng đang lẩn quất đâu đây lời thì thầm của tự ngàn xưa giờ đang trong gió.

Trăng thượng tuần mọc sớm, trải một lớp ánh sáng mờ đục khắp thung lũng như sương mờ lãng đãng.

Hôm nay có một nửa trăng thôi

Một nửa trăng ai cắn vỡ rồi

Một nửa trăng (Xuân như ý, Hàn Mặc Tử).

 

Mỹ Sơn, tháng sáu