LỚP DẠY ĐẦU TIÊN
Trần Hoan Trinh
Cho ta hóa đá sân trường
Để mai sau vẫn vui buồn bên em
Chuyến tàu suốt Sài G̣n - Huế rời sân ga lúc 9 giờ tối. Một đêm đầu tháng 9 năm 1958. Cơn mưa buổi chiều đă tạnh hẳn, nhưng mặt đường vẫn lấp loáng nước. Thuở ấy, những trận mưa ở Sài G̣n qua rất mau, rầm rập, ầm ầm, rồi bỗng dứt hẳn, không như bây giờ nhiều khi cứ dai dẳng triền miên. Tôi đến đứng tựa vào cửa sổ toa tàu nh́n ra ngoài. Tiếng xe cộ ngoài đường vọng vào ồn ào, náo nhiệt. Ánh đèn điện lấp lánh từ những dăy nhà cao quanh ga, rực rỡ, tráng lệ. Ngọn đèn nê-ông đỏ xanh quảng cáo từ tầng thượng cao ốc Đaị Nam cứ nhấp nháy liên hồi. Thuở ấy, ga tàu lửa Gài G̣n c̣n nằm ở đường Phạm Ngũ Lăo, bên hông chợ Bến Thành, ở địa điểm bây giờ là khách sạn New World và Công Viên Thành phố. Trên cao, trời rất sáng và sao chi chít, cơn mưa ban chiều đă mang đi hết những buị bặm của đô thị, để laị một không gian trong vắt và hơi se lạnh. Tôi đưa tay vẫy và goị thầm: Sài G̣n ơi! Sài G̣n ơi! Xin chào! Thấy ḷng ḿnh tự nhiên chùng xuống. Tôi nghĩ: chắc c̣n lâu lắm, hay chẳng bao giờ, tôi trở laị đây! Thấy ḷng buồn chi lạ …..
Đi cùng chuyến tàu này có 4 người bạn của tôi: Trương Vinh, Nguyễn Như Thọ, Thái Doăn Ngà, Phan Xuân Hường. Chúng tôi cùng từ Huế vào Sài g̣n trọ học, chơi thân với nhau. Thuở ấy, đậu xong Tú Tài 2, muốn học lên tiếp nữa th́ phải vào tận Sài g̣n thôi. Các trường Đại học Huế, Đà lạt th́ măi đến năm 1958, 1959 mới được thành lập. Chúng tôi vừa nhận Sự Vụ Lệnh bổ nhiệm sáng hôm qua, hẹn nhau cùng đêm nay đi nhận việc. Hồi sáng, chúng tôi rũ nhau đi làm một chầu, gọi là để vĩnh biệt Sài g̣n, ở quán Ba Râu, B́nh Điền, Chợ Lớn. Ăn chạo tôm nướng mía, ngọt xót xa đầu lưỡi. Uống rượu nếp than cho đỡ tốn tiền, đứa nào cũng thấy chếnh choáng. Vinh về dạy tại trường Nguyễn Hoàng, Quảng Trị; Thọ trường Trần Quốc Tuấn, Quăng Ngăi; Ngà trường Quốc Học Huế; Hường: trường Vơ Tánh Nha Trang; c̣n tôi: Phan Châu Trinh, Đà Nẵng. Năm chúng tôi ngồi chung một toa có couchette để cùng “đi xuống cuộc đời”, như chúng tôi vẫn đùa bảo nhau như vậy. Tàu càng đi về phía Bắc, trời càng đổ mưa to gió lớn. Nghe nói miền Trung đang có băo. Tàu chạy ỳ à ỳ ục, bánh nghiến vào đường sắt kêu ken két. Tôi nhắm mắt lại, nhưng chẳng ngủ được tí nào. Bao nhiêu mộng tưởng, bao nhiêu mơ ước tôi hằng ấp ủ trở về bao vây lấy tôi. Một chân trời mới. Một cuộc đời mới. Một thành phố mới. Hồn tôi ngây ngất đắm say.
Trời mới hửng sáng, tôi đă vùng dậy khỏi giường tàu chật hẹp, đến đứng bên cửa sổ. Người tôi hầm hập nóng, đầu nhức như búa bổ. Chắc v́ hồi đêm tôi đă ra đứng nhiều lần bên cửa tàu, ngắm những hàng cây vùn vụt chạy lui như ma quái trong đêm tối, thả hồn ḿnh mơ mộng, mặc cho gió thổi bên người phần phật. Mưa mỗi lúc mỗi to. Gió thổi mưa tạt vào thân tàu lốp đốp. Hai bên đường những ruộng nước mênh mông. Những chiếc cầu bóng trơn lấp loáng trong mưa, vắt ngang những con sông nước tràn lên mấp mé con đường tàu qua. Tháp Chàm. Nha Trang. Tuy Ḥa. Qui Nhơn. Những nhà ga vắng vẻ ướt sũng trong mưa, đèn mờ vàng vọt. Những đồi. Những núi. Xa xa biển trắng xóa. Nhiều lúc tàu lượn lờ quanh những triền núi uốn khúc, tôi vói nh́n phía dưới: biển mênh mông sóng vỗ dạt dào. Sóng xô trắng xóa vào những tảng đá nằm rải rác dọc theo chân núi. Những tảng đá nằm ở đó như đă tự ngh́n năm. Những băi cát hoang vu bao la dưới mưa. Những mái nhà lẻ loi, xơ xác. Tiếng tàu chạy cứ th́nh thịch th́nh thịch. Tiếng phanh tàu rít lên mỗi khi qua những khúc cong, tiếng động đang ầm ĩ bỗng nhiên nín bặt mỗi khi tàu chạy ra khỏi hầm. Tôi nghĩ quê hương đất nước ḿnh đẹp làm sao, thơ mộng làm sao và cũng nghèo làm sao! Thấy tâm hồn ḿnh như mênh mông, như bay bỗng. Và buồn lây lất. Thoáng nhiều lúc nhớ về Sài G̣n, nơi ḿnh vừa bỏ đi. Nhớ căn gác trọ chật chội ở khu Bàn Cờ, những ngày mưa tiếng mưa dội ầm ầm trên mái tôn, những ngày nắng nóng hầm hập. Nhớ những chiều lang thang bát phố không mục đích. Đường Lê Lợi, Tự Do, Bạch Đằng, Nguyễn Huệ …. Nhớ quán cà-phê vỉa hè nhà hàng Thanh Thế những chiều thứ bảy, chúa nhật. Những buổi trưa mua một ổ bánh ḿ kẹp thịt, t́m vào một rạp chiếu bóng thường trực ngồi vừa gặm ăn vừa xem phim. Ăn xong ngă lưng ngủ luôn tại đó. Bên tai văng vẳng tiếng hát lời ca. Những điệu valse nhẹ nhàng. Những điệu tango run rẫy. Những điệu slow thổn thức thiết tha. Những lời t́nh tự thỏ thẻ khi hiểu khi không. Tỉnh dậy lại xem phim tiếp, cho đến cuối chiều mới ra về. Lại lang thang những hè phố cô đơn, hoàng hôn về trên đường đi và trong hồn ḿnh. Những ư thơ dạt dào. Một hồn thơ lai láng. Thấy ḷng ḿnh như bướm đang bay, như chim đang lượn. Thấy ḿnh như đang có tất cả và cũng thấy ḿnh như không có ǵ cả. Nhẹ tênh. Trống trăi. Bây giờ, trên con tàu đang xa dần về phía bắc, tôi nhớ nhiều, nhớ lắm. Buột miệng gọi thầm: Sài G̣n ơi! Sài G̣n ơi! Bây giờ có ai nhớ ta không? Thấy ḷng ḿnh tự dưng buồn chi lạ.
Tàu chạy đến Quăng Ngăi th́ không thể đi tiếp được. Nhiều đọan đường sắt đă ch́m trong nước. Nhà ga loan báo hành khách hăy nghỉ ngơi tại chỗ, khi nào nước rút xuống, đi được, sẽ thông báo sau. Mưa mỗi lúc mỗi to. Mưa xối xả. Mưa triền miên. Ai cũng bảo t́nh trạng này th́ nhiều khi 2, 3 ngày mới chạy tàu lại được. Vinh kéo tôi xuống tàu và rũ đi tiếp bằng xe hơi. Thọ trước đây dự định về thăm nhà ở Hội An rồi mới trở lại Quăng Ngăi tŕnh diện nhận việc, bây giờ nhân tiện ở lại tŕnh diện luôn, xong sẽ về thăm nhà sau. Hường đă xuống từ ga Nha Trang, Ngà đă xuống từ ga Diêu Tŕ, vào Qui nhơn thăm người quen. Vinh luôn luôn tháo vác và đảm đang như vậy. Nếu chỉ có ḿnh tôi thôi th́ chắc tôi ngồi ngủ măi trên tàu, đợi khi nào tàu đi th́ đi, không th́ cứ chờ. Tính tôi ít lo toan lắm. Ra khỏi cổng ga đă có nhiều xe hàng đậu chờ ở đó. Hai đứa tôi được kéo lên một chiếc xe đầy ứ khách và hàng hóa. Tôi bị đẩy vào ngồi trong góc tận cùng của xe, chật cứng như nêm. Xe chạy trong tiếng mưa xối xă. Tôi chẳng nh́n thấy được ǵ. Các tấm bạt dày che quanh xe kín mít. Tôi như ngồi trong một quả banh đang trượt tối bưng. Chỉ nghe tiếng mưa rơi lộp bộp và loáng thóang tiếng người phụ xe. Trà Khúc ai xuống không? Chợ Đức Phổ ai xuống không? Tam kỳ, Thăng B́nh, cầu Bà rén. Rồi Điện bàn. Rồi ngă ba Huế. Bà già cạnh tôi bảo đứa cháu nhỏ ngồi dưới chân sửa soạn hàng hóa, sắp đến bến xe Đà Nẵng rồi.
Mưa tạnh từ lúc nào không biết. Bến xe Đà Nẵng vắng hoe. Lơ thơ lác đác mấy quán ăn bán khuya, đèn mờ leo lét. Tôi đặt bước chân đầu tiên của ḿnh xuống thành phố cảng này, nơi sau này tôi đă để trọn một đời. Bỡ ngỡ. Ngập ngừng. Thích thú. Ngồi trên xe, Vinh đă nói chuyện và làm quen với một người khách trẻ. Lễ. Biết được tôi về dạy tại trường Phan châu Trinh, Lễ rất mừng: anh vốn là một học sinh cũ của trường và hiện giờ có một người em gái đang học tại đó. Lễ rủ tôi và Vinh về trọ tạm tại nhà anh, đi thuê pḥng trọ làm chi. Nh́n vẻ tha thiết và sốt sắng của anh, chúng tôi nhận lời liền. Với lại đă gần 10 giờ đêm, chúng tôi đă đói lă cả người, cần một chỗ để hành trang tin cậy, tắm rữa và ăn chút ǵ. Nhà Lễ là một nhà mặt tiền đường Độc Lập, trung tâm thành phố, bên cạnh chợ Hàn. Trước khi xách va li bước vào nhà trước vẻ vồn vả của ba mẹ và em Lễ, tôi ngước nh́n tấm bảng hiệu treo trên cao: Đồng Thạnh, Tailleur. Tôi và Vinh được Lễ kéo thẳng lên căn gác nhỏ, chỗ ngủ của Lễ.
Tắm rữa xong chúng tôi kéo bộ trên đường Độc Lập, đến ăn ḿ xào ở tiệm Lâm Kư Ḿ Gia, một nhà hàng nỗi tiếng của Đà Nẵng. Chủ tiệm là một người Tàu già, bặt thiệp, vui tính. Sau này, thời gian c̣n độc thân, tôi hay đến ăn cơm tháng ở đó. Tôi vẫn c̣n nhớ kỹ mùi vị Tàu, cay cay, chua chua của những món ăn.
Ra khỏi tiệm tôi thấy tâm hồn thơi thới lạ. H́nh như trong tôi đang thay đổi, đang thăng hoa. Phố xá về khuya vắng tanh. Những hàng quán đều đă đóng cửa. Không khí thanh b́nh và trong vắt. Tôi bảo Vinh và Lễ về nhà trước, tôi rẽ ra phía bờ sông gần đó. Cơn sốt ban mai h́nh như đă dịu hẳn, nói đúng hơn là tan biến hẳn. Tôi như người đang đi trong mơ, giấc mơ của tuổi thanh xuân, giấc mơ tôi hằng thấy trong các đêm trằn trọc của ḿnh. Tôi thả bộ chầm chậm dọc bờ sông. Tôi đâu biết bờ sông này sau sẽ là một h́nh ảnh thân thương, tha thiết nhất, sẽ theo bám tôi suốt một đời 50 năm tại đất Quảng này. Đêm đó, bờ sông Hàn vắng ngắt. Gió lộng. Con nước chảy cuồn cuộn từ thượng nguồn đổ về để ra biển. Cơn lũ mấy ngày qua vẫn đang diễn biến. Con sông Thu Bồn tôi nghe ca ngợi nhiều lần trên báo, trên thơ. Tự nhiên tôi nhớ con sông Hương của ḿnh chi lạ. Mai tôi sẽ về. Mai tôi sẽ về! Huế ơi! Tôi rời bờ sông v́ thấy se lạnh. Những chiếc lá rơi trên mặt đường theo bước chân đi của tôi ru tôi vào giấc ngủ đêm ấy, đêm ngủ đầu tiên ở Đà nẵng. Giấc ngũ đầu tiên của một đời làm thầy. Trong mơ, h́nh như có tiếng chim hót đâu đó, trên cao, líu lo, thánh thót ….
Tôi tỉnh dậy trời đă sáng hẳn. Nh́n ra cửa sổ của căn gác, tôi thấy có đôi vành khuyên vàng đang nhảy tíu tít bên trong một lồng son nhỏ, treo lơ lửng trên một cành cây đào vắt ngang hiên. Bây giờ tôi đă hiểu v́ sao trong giấc ngủ của ḿnh lại mơ hồ có tiếng chim. Vinh đang sửa sọan hành lư để ra xe, tiếp tục hành tŕnh về Huế, về Quảng Trị. Tôi đưa Vinh ra bến xe rồi đi đến trường Phan Châu Trinh tŕnh diện. Lễ t́nh nguyện làm người hướng dẫn. Anh cũng muốn thăm lại trường, thăm lại thầy cô cũ của ḿnh. Anh thuộc lứa học sinh học Đệ Thất đầu tiên, 1952-1953, thuở trường chỉ có một lớp, học ké tại trường Nữ Tiểu học ĐN. Thành phố Đà nẵng lúc đó c̣n rất nhỏ, chỉ có vài con đường được trải nhựa: Quang Trung, Lê Lợi, Phan Châu Trinh, Thống nhất, Độc lập, Bạch Đằng và vài đường nữa quanh quẩn ở phố. Các con đường khác như: Hoàng Diệu, Ông Ích Khiêm, Đống Đa, Lê đ́nh Dương, Trưng nữ Vương, …. c̣n là những con đường đất đá gồ ghề. Băi biển Thanh B́nh đâu đă có nhà cửa ǵ, chỉ là một khu rừng dương liễu um tùm, là nơi hẹn ḥ mỗi đêm cho những đôi trai gái cần một chốn yên tỉnh để tâm sự. Trường PCT các năm học trước mới chỉ có đến lớp Đệ Tứ (lớp 9). Học xong Đệ tứ, đậu xong bằng Trung học Đệ nhất cấp, muốn học lên nữa, học sinh phải khăn gói ra Huế, hoặc vào Nha Trang, Sài G̣n. Năm tôi đến, niên khoá 1958-1959, trường mới được phép mở Đệ nhị cấp (cấp 3). Ba lớp: 1 Đệ tam A, 1 Đệ tam B, 1 đệ tam C (lớp 10 ABC). Tôi được phân công giảng dạy tại cả 3 lớp đó, vừa Toán, vừa Lư, vừa Hóa. Đây là 3 lớp dạy đầu đời của tôi. Học sinh ngoan, hiền, chăm chỉ và học rất giỏi. Ba lớp dạy này đă đem đến cho tôi niềm tin yêu thầy tṛ, niềm thiết tha gắn bó với sân trường cửa lớp, đă giúp tôi quên đi những nhọc nhằn, bất công trong nghề nghiệp, đă giúp tôi măi măi yêu nghề sau này. Tôi được trường giao làm Giáo sư Hướng Dẫn lớp Đệ Tam B (Khoa học Toán), lớp lớn nhất, lớp đầu đàn của trường. Năm học sau, (1959-1960), tôi tiếp tục là Giáo sư dạy Toán và Chủ Nhiệm của lớp ấy.
Cơ ngơi trường PCT lúc đó c̣n rất nhỏ, gồm 8 pḥng vừa làm pḥng học vừa làm văn pḥng, mặt tiền nh́n ra đường Lê Lợi. Khuôn viên trường rộng bao la, trăi dài từ đường Thống Nhất đến cạnh hông trường Tư thục Phan thanh Giản. Sân trường c̣n đổ cát, chỗ cao, chỗ thấp, bao quanh bằng một hàng kẽm gai quân đội thấp lè tè, đứng bên ngoài nh́n được hết mọi sinh hoạt bên trong. Cây cối lèo tèo, bé khẳng khiu, phất phơ, ẻo lả trước gió. Hè vừa rồi, 8 pḥng học gồm 4 trệt 4 lầu được hoàn thành thêm, đứng vuông góc với dăy nhà cũ, lưng quay về phía đường Thống nhất. Hai cơ ngơi, cũ và mới, lúc đó c̣n rời nhau, chưa nối kết vào nhau như bây giờ.
Ba lớp đệ nhị cấp đầu tiên được ưu tiên bố trí vào học tại 3 pḥng trên lầu của dăy nhà mới, theo thứ tự Đệ tam A, Đệ tam B, rồi Đệ tam C. Vào lớp dạy, c̣n nghe thơm mùi vôi mới, mùi gạch ngói mới, mùi bàn ghế mới.
Lớp Đệ Tam A (khoa học thực nghiệm) ba phần tư là nữ sinh, hiền lành, e thẹn, nhút nhát. Trong giờ học không nghe một tiếng động, một lời chuyện văn. Đứng trên bảng nh́n xuống chỉ thấy những đôi mắt đen lay láy, những nụ cười bâng quơ, những mái tóc lơa xơa. Tôi c̣n nhớ: Tôn nữ Ngọc Sương, Khưu thị Diệu Hồng, Đặng nguyệt Thi, Trịnh thị Diệu Tân, Ngọc Diệp, Hồng Nhạn, An thục Đức, Huyền Nhạn, Hồ thị Duyên, Nguyễn thị Tây, Kim Anh, Dạ Lan, Quỳnh Diên, Phan thị Nhung, Trần thị Cúc, Hoàng thế Sum, Vương ngọc Long, Nguyễn Diêu, Hồ Hàng, Nguyễn Toàn, Nguyễn lương Bảng, Huỳnh bá An, Trần trí Dũng, Nguyễn văn Nam, Trương văn T́nh, Nguyễn hửu Long, ……….
Lớp Đệ tam C (Văn Chương), nơi quy tụ rất nhiều nhà văn nhà thơ sau này, bước vào lớp là cảm nhận ngay được không khí nghệ sĩ tài hoa. Lớp này tôi chỉ dạy mỗi tuần 2 giờ, 1 giờ Toán, 1 giờ Lư Hoá. Tôi c̣n nhớ: Lê thị Thạch Trúc, Thái thị Diệu Minh, Lê thị Kim Phước, Vơ thị Cúc Hương, Lệ Dung, Thái thị Hoài, Nguyễn thị Kim Như, Lê thái Giá, Trần gia Phụng, Lê chí Thảo, Vĩnh Khôi, Trần văn Thao, Phan văn Chỉnh, Đàm văn Chí, Trần ngọc Giao, Phạm Dơng, …….
Tôi muốn kể nhiều đến lớp Đệ Tam B (Tóan), lớp tôi dạy Toán và phụ trách G.s. Hướng Dẫn 2 năm liên tiếp. Đây là lớp dạy nhớ đời của tôi. Đây là lớp dạy để đời của tôi. Đây là lớp tôi vừa dạy vừa học. Đây là lớp tôi vừa là thầy vừa là bạn. Đây là lớp qui tụ tất cả ǵ là tinh hoa, là trí tuệ của Quảng Nam - Đà nẵng lúc bấy giờ, của miền đất được mệnh danh là Ngũ Phụng Tề Phi. Trong cuộc đời dạy học của ḿnh, trong suốt 40 năm ở PCT, tôi đă gặp nhiều em học sinh giỏi, thật là giỏi, giỏi đến xuất chúng, giỏi đến độ ḿnh là thầy dạy nó nhưng lắm khi cũng phải phục thầm. (Thuở ấy không có trường chuyên, chọn lựa riêng những em giỏi để luyện, để gà như bây giờ, học sinh bước chân vào phổ thông là được đối xử dạy dỗ đồng đều, được hưởng mọi tiện lơị, mọi ưu tiên trong học hành giống nhau). Nhưng ngồi suy nghĩ lại, tôi phải công nhận là chưa hề gặp một lớp học sinh nào giỏi đều như thế. Vừa học giỏi, vừa thông minh, vừa tài hoa, vừa nghệ sĩ, vừa t́nh cảm. Hát hay, đàn hay, viết văn hay, làm thơ hay, vẽ rất đẹp, chơi thể thao cũng giỏi. Lớp khoảng 50 học sinh, toàn nam, chỉ có 2 nữ. Tôi c̣n nhớ: Nguyễn hửu Hùng, Lê tự Hỷ, Tôn thất Hải, Tôn thất Tuấn, Vơ thị Thương, Phan thị Xuân Nguyệt, Mai chánh Trí, Phan nhật Nam, Nguyễn văn Minh, Vơ Ư, Nguyễn thanh Thừa, Đỗ viết Tính, Nguyễn bá Trạc, Trương công Nghệ, Phạm văn Đồng, Hồ công Lộ, Phan Bái, Bùi ngọc Tô, Nguyễn thu Giao, Vơ văn Hải, Chế văn Thức, Đặng ngọc Khiết, Vĩnh Lai, Nguyễn hoàng Be, Ngô văn Mạnh, Phạm hửu Phụng, Tôn thất Chơn Tu, Giang Lư Đương, Lương văn Thuận, Đỗ hưu Toàn, Nguyễn trác Diễm, Nguyễn văn Nam, Nguyễn văn Đồng, Phan bá Sáu, Phạm Hường, Nghiêm ngọc Đỉnh, Trần viết Thức, Đỗ viết Viễn, ………. Trưởng lớp là Vơ Ư, đẹp trai, ăn nói nhỏ nhẹ. Trưởng ban Báo chí là Đỗ viết Tính, thơ hay vẽ đẹp. Trưởng ban văn nghệ là Đỗ hửu Toàn, biệt hiệu Đỗ Toàn, guitare điêu luyện, hát rất hay. Viết văn có Phan nhật Nam, Nguyễn bá Trạc, Nguyễn thu Giao, Đỗ Toàn. Làm thơ có: Vơ Ư, Đỗ viết Tính, Nguyễn văn Đồng (Hà nguyên Thạch), Tôn thất Chơn Tu (Chu Tân)……. Em nào cũng nghệ sĩ tài hoa đầy ḿnh. Thầy tṛ tuổi sàn sàn nhau (có mấy em lớn tuổi hơn tôi nữa), nên rất dễ cảm thông nhau. Với chức năng là Giáo sư Cố vấn hai năm liên tiếp, nhất là v́ mến thương các em, tôi hiểu kỹ từng em một. Từ cái hay đến cái dỡ. Từ cái học đến cái chơi. Và như tôi được biết, đă nghe th́ các em cũng đă dành cho tôi một t́nh cảm ưu ái đặc biệt.
Lúc mới bắt đầu đi dạy, tôi c̣n rất trẻ. Có lần bác Thôi, cai trường, đóng cửa không cho tôi vào theo cửa chính dành cho thầy cô, chỉ tay bảo tôi vào bằng cổng nhỏ dành cho học sinh. Khi thầy Nguyễn Kế, lúc đó là nhân viên văn pḥng phụ trách học vụ, trao thời khoá biểu cho tôi, thầy đùa bảo: trẻ như thế này mà dạy lớp lớn thế à, học sinh nó xỏ mũi kéo đi đó, có sợ không? Giờ đầu tiên bước chân vào dạy ở lớp này cũng chính là giờ dạy đầu tiên trong cuộc đời dạy học của tôi. Mở cuốn sổ điểm danh mà hai tay cứ run run, nghe thoáng đâu đây từ cuối lớp: “trẻ thế này à?”. “Trông thư sinh quá!”. Bài dạy đầu tiên đáng lẻ phải kéo dài 60 phút, thế mà tôi dạy đâu chỉ có 15 phút là hết bài! Bối rối, không biết nói ǵ nữa, bèn lấy cuốn sổ điểm danh, gọi tên từng em một, bảo là để biết mặt, nhưng sao thấy em nào khuôn mặt cũng giống nhau cả! Hết giờ, kiểng đánh, đi như chạy về pḥng Hội đồng Giáo sư, nghe tim c̣n đập liên hồi. Bây giờ, ngồi nhớ lại, tôi vẫn công nhận đúng đây là lớp có nhiều học sinh giỏi. Thuở ấy, mỗi lần giảng lư thuyết xong, tôi đều cho học sinh làm ngay một hai bài toán chạy, để kiểm tra tŕnh độ tiếp thu của các em. Mới đọc đề vừa dứt, đă thấy các em ào ào đem bài lên nộp. Các em ngồi cuối, các em ngồi giữa bàn trèo hẳn qua đầu các bạn ḿnh để tranh nộp bài cho mau. Lớp học bao giờ cũng linh hoạt, vui nhộn và thân ái. Tôi có cảm t́nh với lớp này từ đêm đến xem buổi Hội diễn Văn nghệ tổ chức mỗi tuần một lần vào tối thứ bảy, tại balcon của trụ sở Ty Thông Tin ĐN, bấy giờ đặt tại ngă tư Hùng Vương - Yên Báy. Đêm đó, lớp Đệ Tam B do tôi hướng dẫn, được thầy H̉ANG BÍCH SƠN, trưởng ban Văn Nghệ, phân công đóng vài tiết mục đại diện cho PCT. Sau 2 bài đơn ca do em Kim Phước (Tam C) và Thu Phong (Đệ Tứ) tŕnh bày, lớp tôi kéo ra sân khấu, dàn hai hàng ngang. Đổ Toàn đệm nhạc mở đầu. Cây guitare trong tay Toàn như có ma thuật, tạo những âm thanh như bồng bềnh như trôi nổi…. Rồi cả lớp cất tiếng đồng ca. Tiếng hát dồn dập, như cuộn lại, như bay đi, khi tan ra, khi đọng lại, khi thiết tha, khi thổn thức, như mừng vui, như hưng phấn, ….
Ta đi
Khắp nơi xa vời
Gió bốn phương
Ḱa gió bốn phương
Ào ào cuốn lá rơi
Người đi
Khúc nhạc chơi vơi…. ..
A ha ...
A ha………
Tôi đứng bên dưới, trên lề đường, nh́n vọng lên các em, thả hồn ḿnh theo tiếng hát vương vấn bay cao. Buổi tŕnh diễn tan. Tôi ra về trong đêm, thấy hồn ḿnh như nở hoa theo từng bước chân, thương yêu ngọt ngào vô tả.
Một
sáng thứ hai, bước chân vào lớp, tôi bắt gặp nhiều nụ cười hóm hỉnh trên
môi các em. Nhiều cặp mắt nh́n tôi lạ lạ. Trên mặt các bàn học, tôi thấy
có đến mấy tờ Nguyệt san Phổ Thông của nhà văn Nguyễn Vỹ, đang ở trạng
thái mở. Mấy em đang chăm chú xem ǵ trong đó một cách thích thú. Tôi
cầm 1 tờ lên xem. Tờ báo đăng bài thơ Thoáng Buồn của tôi, chiếm cả một
trang giấy. Chà, bọn này tài thật, tôi đă biết ǵ đâu. Đến dạy ở trường
này, tôi đâu có cho ai biết là tôi làm thơ đâu. Chỉ có vài thầy, trước
đây là bạn cùng lớp hồi trung học mới biết mà thôi. Làm sao bọn chúng
biết được biệt hiệu của ḿnh? Nghĩ như vậy nhưng trong ḷng cũng thấy
hănh diện, vui vui. Đến giờ học cuối sáng hôm đó (tôi dạy giờ đầu và giờ
cuối của sáng thứ hai), mới bước chân vào lớp, mới ra hiệu cho các em
ngồi xuống, tôi nhận được một món quà tặng thật bất ngờ, do Nguyễn bá
Trạc, từ cuối lớp đem lên: trong giờ ra chơi, các em đă cùng nhau họa
bài Thoáng Buồn đó, mỗi người 2 câu, riêng Nguyễn bá Trạc 3 câu kết. Các
em kư tên ngay đầu câu ḿnh là tác giả một cách trang trọng. Bài thơ họa
đậm đà, bay bướm, rất dễ thương.
THOÁNG BUỒN
Nắng rưng rưng đọng bờ mi tơ liễu
Gió bàng hoàng thổi nhẹ áng mây xanh
Chiều hôm nay tơ trắng ngập kinh thành
Áo hồ thủy và mắt mầu ngọc bích
Tôi gặp em đi dáng buồn cô tịch
Gót u trầm vương vướng áo tơ bay
Tôi gặp em và thương nhớ hôm nay
Nghe nhẹ nhẹ như t́nh yêu thoáng đượm
Nắng chảy lung linh dập d́u cánh bướm
Bước ngại ngùng ngường ngượng buổi sơ giao
Tóc rũ bờ vai trâm giắt hoa cài
Lời yên lặng trên bờ môi rung động
Em bâng khuâng giữa hồn chiều im bóng
Nh́n mây xanh bay phủ lối kinh thành
Mắt hồ thu rực rỡ nét tinh anh
Nhưng bỗng chốc lại u sầu vời vợi
Non nước hoa gương đượm màu đen tối
Em nghiêng ḿnh nhẹ nhẹ đón tơ bay
Nhớ thương ơi ! Mới gặp gỡ hôm nay
Đă nghẹn nghẹn như đang
đưa tiễn
Đôi mắt t́m nhau nét buồn lưu luyến
Tim run run và lời cũng run run
Chiều dần nghiêng trong sắc nắng phai dần
Hồn lạc lơng vào một thời sơ thủy
Mắt hoàng hôn xanh như mầu thiên lư
Phấn hương ch́m trên nếp má say mê
Mến yêu ơi ! Sao chưa hẹn chưa thề
Mới sơ ngộ đă thấy ḷng hoang vắng
Thoáng gặp mà thôi rồi xa vương vấn
Em lặng buồn ta cũng lặng ưu tư
Chớm yêu nhau ḷng đă sợ tạ từ
Mơ mộng ngọc vẫn sợ thành ảo mộng
Em đứng miên man hoàng hôn gió lộng
Cả trời chiều gờn gợn nét hoang sơ
Ngơ ngác t́m mây lời vẫn lặng tờ
Em khe khẻ đưa tay cài lại tóc
Trong im lặng đă nghe hồn rưng rức
Lời run ta thầm nhủ thoáng buồn thôi!
Mến thương ơi! Buồn tím bốn phương trời!
Trần
Hoan Trinh
Tôi c̣n giữ kỹ bài thơ hoạ đó cho đến hôm nay, tiếc rằng sau 30 năm lấy
ra xem lại th́ một số câu đă bị phai đi hoặc bị mọt ăn ṃn. Tôi ghi ra
đây cả 2 bài, của tôi và của các em, xem như một kỷ niệm đẹp. Vâng, một
kỷ niệm rất đẹp và không thể nào quên của tôi.
Trong đêm Thơ Nhạc do Công đoàn trường PCT tổ chức, nhân dịp tôi về hưu (1998), nh́n thầy Mai Chánh Trí, một học sinh cũ thuộc lớp nầy, đứng dậy nghiêm trang đọc bài thơ Thoáng Buồn của ḿnh, lời run run, mắt kính rơi trễ trên sống mũi, tôi thấy cảm động và thương chi lạ! Bây giờ anh cũng đă 60, sắp về hưu, là một người thầy dạy giỏi, lăo thành của thành phố.
Cuối năm học trường có tổ chức trại hè taị Mỹ Thị, bên cạnh con đường dẫn đến Non Nước, bên con sông Hàn. Trong đời học sinh, các em mê nhất là được đi cắm traị, dù xa dù gần. Dịp nầy là dịp để các em làm thân nhau, để tâm t́nh, bộc lộ những tài năng của ḿnh, ngoài việc học. Tôi c̣n nhớ dịp đó, tôi mặc một cái áo màu lục sáng chói mắt, tôi đă mua khi rời Sài G̣n, đầu đội một cái mũ Scout uốn cong vành như cao bồi miền tây của Mỹ. Thuở ấy Đà Nẵng c̣n rất quê, chưa tiến bộ như bây giờ. Do đó tôi đă làm bực ḿnh nhiều thầy, kể cả thầy Hiệu trưởng. Tuy nhiên các em học sinh trẻ của tôi laị thích lắm, cứ lân la hỏi thăm măi. Đêm lửa trại, sau sinh hoạt chung toàn trường, thầy tṛ chúng tôi kéo nhau về traị riêng của lớp ḿnh, do mấy em có đi sinh hoạt hướng đạo dựng lên: Hải, Tuấn, Minh, Thảo, … Đó là đêm tôi hiểu rơ tài năng của từng em một. Đó cũng là lần đầu tiên tôi đọc thơ ḿnh cho các em nghe. Tôi đă đọc Bài Thơ Học Tṛ, tôi mới sáng tác trong một chiều thứ bảy về thăm Huế.
BÀI THƠ HỌC TR̉